شهادت امام باقر  علیه السلام

امام محمد باقر(ع) پس از 18 سال، رهبري و ارشاد خلق، در حالي كه از عمر مباركش 57 بهار گذشته بود با قلبي آكنده از رضايت و خشنودي دعوت حق را لبيك گفت و چشم از جهان فرو بست .

در نخستين روز از ماه رجب سال 114 هجري، خاندانش گرد بستر او جمع آمده بودند. زهري كه از طريق زيني كه بر آن مي نشست در بدن وي نفوذ كرده بود، هر لحظه بيشتر و بيشتر تاثير خود را آشكار مي ساخت در اين حال آن حضرت، به فرزند و وصي برومندش امام صادق(ع) نگريست و بدو فرمود:«شنيدم علي بن الحسين مرا از پس ديوار صدا مي زند و مي‌گويد: محمد! بيا، بشتاب و گفت: فرزندم! اين شبي است كه بدان وعده داده شده، ظرفي كه در آن وضو مي گرفت نزديكش بود، پس فرمود بريزش بريزش. برخي گمان بردند كه او از خمس مي‌گويد.

پس فرمود: فرزندم بريزش. چون آن را ريختيم ناگهان ديديم كه در آن موشي است».

امام باقر به فرزندش امام جعفر بن محمد وصعيت كرد كه او را در سه جامه كفن كند. يكي جامه نوي كه در روزهاي جمعه با آن نماز ميخواند، دوم جامه اي ديگر و سوم يك پيراهن. او همچنين وصيت كرد كه قبر را براي او بشكافند و افزود: گر به شما گفته شود كه براي رسول خدا لحد گذاشتند، بدانيد راست مي گويند.

آن حضرت وصيت كرد كه قبرش را به اندازه چهار انگشت بالاتر از سطح زمين آورند و بر آن آب بپاشيد و از اموالش به قدري وقف كنند كه زنان نوحه گر بيست سال در مني نوحه گري كنند.

چون آن حضرت درگذشت، مدينه موره يكپارچه غرق در شيون و ماتم شد. از امام صادق(ع) روايت شده است كه فرمود: « مردي چندين مايل از مدينه دور بود. او در خواب ديد كه به او گفته مي شود. برو و بر ابو جعفر(امام باقر) نماز بگزار كه فرشتگان غسلش داده اند. آن مرد به مدينه آ‌مد وديد كه ابوجعفر از دنيا رفته است».

پس از آنكه آن حضرت را شستشو دادند و كفن كردند، وي را به قبرستان بقيع آورده در كنار آرامگاه پدرش، امام زين العابدين(ع) و نيز در جوار قبر عموي پدرش، امام حسن مجتبي(ع)، به خاك سپردند.

درود خدا بر او باد روزي كه به دنيا آمد و روزي كه مسموم از دنيا رفت و آن روز كه زنده برانگيخته خواهد شد.

اندرزهاي حكيمانه

اينك با هم اندرزهاي حكيمانه امام باقر(ع) به يكي از اصحابش به نام جابر بن يزيد جعفي را از نظر مي گذرانيم:

«تو را به پنج چيز سفارش مي‌كنم: اگر مورد ستم واقع شدي تو ستم مكن، اگر به تو خيانت شود تو خيانت مكن و اگر به تو دروغ گويند تو دروغ مگو، اگر تو را ستودند شاد مشو و اگر نكوهشت كردند بي تابي مكن و درباره آنچه در خصوص تو مي گويند بينديش اگر آنچه درباره ات مي گويند در خودت ديدی بدان كه سقوط تو از چشم بيناي خداوند عزوجل در هنگامي كه براي كار درستي خشم كردي مصيبتي بزرگتر است برايت از اين كه بيم داري از چشم مردم بيفتي و اگر بر خلاف واقع گفته اند اين خود ثوابي است كه بي رنج آن را به دست آورده اي.

بدان كه تو دوست و يار ما محسوب نخواهي شد تا چنان شوي كه اگر تمام همشهريانت گرد آيند و يك زبان گويند كه تو مرد بدي هستي مايه اندوه تو نگردد و اگر همه گويند تو مرد نيكي هستي موجبات شادي تو فراهم نشود، اما همواره خودت را به قرآن عرضه كن كه اگر به راه قرآن مي روي و آنچه را كه او نخواسته تو نيز نمي‌خواهي و آنچه را كه خواسته، مي خواهي و آنچه بر حذر داشته مي ترسي پس استوار باش و مژده ات باد كه هرچه درباره تو گويند، تو را زيان نرساند و اگر از قرآن جدايي پس برخود مي بالي؟! براستي مومن سرسختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خويش غلبه كند. يك بار نفس را از كژي به راستي آرد و با خواهش او براي خدا مخالف شود و بار ديگر هم نفس او را بر زمين زند و پيرو خواهش او گردد و خدايش دست گيرد و از جا بلند كند و از لغزشش بگذرد و متذكر شود و از خداي بترسد و بدو توبه كند و معرفت و بينايي اش افزون شود چرا كه ترسش از او بيشتر شده است و خداوند در اين باره مي فرمايد:

« ان الذين اتقو اذا مسهم طائف من الشيطان تذكرو فاذاهم مبصرون»

« براستي چون ايمان آوردگان را از شيطان وسوسه هايي به دل رسد، همان دم خدا را ياد آرند و بي درنگ بصيرت يابند.»

اي جابر روزي اندك را از سوي خدا براي خويشتن بسيار گير كه از عهده شكرش بايد به در آيي و طاعت افزون خود را براي خود اندك انگار تا بدين وسيله نفس را خوار داري و خود را سزاوار گذشت گرداني. شر موجود را از خود به وسيله دانش حاضر دفع كن و علم حاضر خود را به عمل خالصانه به  كار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نيك بيداري و هشيار بودن كناره گير و نيك بيداري را با ترس صحيح از خداوند تحصيل كن و از آرايشهاي نهاني به زندگي موجود دنيوي برحذر باش و زياده رويهاي هوا به رهنمايي عقل محدود كن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمايي و مدد جو و اعمال خالصانه ات را براي روز قيامت ذخيره نگه دار و با انتخاب قناعت از زياد حرص ورزيدن خود داري نما و با كوتاه كردن آرزو، شيريني زهد را به سوي خدا جلب كن و طنابهاي از را به سردي ياس و نا اميدي ببر و با خود شناسي راه خود بيني را ببند و با تفويض صحيح امور به خداوند، به آسودگي برس و با فزون ياد كردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست ياب و با دوام اندوه، دل را نوراني كن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابليس حفظ كن مبادا به اميدواري دروغين دل خوش كني كه اين تو را در هراسي راست خواهد انداخت و مبادا در كارها امروز و فردا كني كه اين دريايي است كه نابود شوندگان در آن غرق خواهند شد و مبادا غفلت كني كه اين مايه سنگدلي و از آنچه در عذر و بهانه اي برايت نباشد بپرهيز كه پشيمانها بدين پناه مي آرند و به پشيماني بسيار و استغفار فراوان از گناهان گذشته ات باز گرد و با دعاي خالصانه و راز و نياز هاي شبانه از رحمت و گذشت الهي بر خوردار شو، و با بسياري شكر، نعمتهاي بيشتري به سوي خود جلب كن، و با كشتن طمع در پي بقاي عزت و سرافرازي باش و اين آز را با عزت نااميدي از ميان ببر و اين عزت نا اميدي را با بلند همتي به دست آر و كوتاه كردن آرزو را از دنيا توشه بردار و از هر فرصتي براي رسيدن به مقصود خويش سود جو و مبادا به چيزي كه بدان اطمينان نداري، اعتماد كني. و بدان كه هيچ دانشي چون سلامت جويي نيست و هيچ سلامتي همچون سلامت دل نيست و هيچ خردي همچون مخالفت با هوا نيست و هيچ فقري همچون فقر قلب نيست و هيچ نعمتي مانند عافيت و هيچ عافيتي مثل يار شدن توفيق نيست و هيچ شرفي همسنگ بلند همتي نيست و هيچ زهدي همگون با كوته آرزويي نيست و هيچ عدالتي همانند انصاف نيست و هيچ ستمي همچون موافقت با هوا و هوس نيست و هيچ اطاعتي بمانند انجام فرايض نيست و هيچ مصيبتي همچون بي خردي نيست و هيچ گناهي همانند كوچك شمردن گناهت و خشنودي از حالتي كه در آني نيست و هيچ فضيليتي همچون جهاد و هيچ جهادي همانند جهاد با هوا و هوس نيست و هيچ نيرويي همچون نيروي جلوگير از خشم نيست و هيچ ذلتي همچون ذلت آز نيست و مبادا با وجود فرصت بهره وري را از دست دهي كه اين عرصه اي است كه به اهل خود زيان مي رساند.»

و نيز آن حضرت فرمود: «سخن پاك را از هر كس كه مي‌گويد، فرا گيريد اگرچه خود بدان عمل نمي‌كند، زيرا خداوند مي فرمايد:

« الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه اولئك الذين هداهم الله»

«بندگاني كه سخنان را مي شنوند و از بهترين آن پيروي مي كنند. آنانند كساني كه خدا هدايتشان كرده است.»

واي بر تو اي فريب خورده چرا نمي ستايي كسي را كه بدو چيزي فاني مي دهي و او به تو چيزي باقي مي‌بخشد. يك درهم فاني را به ده درهم ده تا هفتصد درهم باقي بگيری يعني چندين برابر.

واي بر تو براستي تو يكي از دزدان گناهان هستي هر آنگاه كه بر تو شهوتي يا ارتكاب گناهي رخ دهد و تو شتابان به سوي آن روي و به جهل خويش در انجام آن بكوشي گويي كه در برابر چشم خدا نيستي و يا خداوند در كمين تو ننشسته است.

اي جوينده بهشت! جقدر خواب تو دراز و مركبت كند و همتت سست است. پس اي واي خدايا از اين طالب و مطلوب! واي گريزنده از دوزخ! چه شتابان به سوي آتش روانه اي و چه زود خود را در آن فرو مي افكني»!!